Vùng đất Phổ Cường nằm phía nam Quảng Ngãi có đầm Lâm Bình nối với sông Lò Bó, sông Trường, sông Thoa cùng nhiều khe suối. Cá, tôm trong đầm là nguồn thực phẩm nuôi sống bao đời cư dân ven bờ. Những con cá nơi đây bơi lượn từ đầm rộng đến sông dài, xuôi ngược suối khe nên thịt săn chắc và thơm ngon khi chế biến món ăn. Trong đó, có loài cá sặt thân mỏng, lớn lắm chỉ nhỉnh hai ngón tay.

Người dân trong vùng thường giăng lưới bắt cá mang về cải thiện bữa cơm gia đình. Cá sặt dùng để chế biến nhiều món: bằm nhỏ viên chả hay nướng lá lốt hoặc nấu canh chua, chiên, kho mặn, phơi khô để ăn dần... Và, không thể thiếu món cá sặt trộn xoài trong bữa cơm đãi khách phương xa. Chỉ với dăm con cá cùng quả xoài và gia vị sẽ khiến cho thực khách xuýt xoa khen ngợi khi được thưởng thức.

Cá sặt sau khi mang về rửa sơ qua nước pha loãng. Sau đó, dùng tay bóp nhẹ, nặn bỏ ruột, rửa sạch rồi vớt ra rổ cho ráo nước. Cho cá lên vỉ sắt nướng trên bếp than hồng nóng rực. Canh chừng và trở sang bên cho cá chín đều, tỏa hương thơm phức thì gắp ra khỏi vỉ, rưới sơ nước mắm pha chanh, bột ngọt cùng ớt, tỏi. Dạo ra vườn chọn hái trái xoài vỏ xanh nhạt, ruột vừa ngả sang màu vàng.

Dân quê gọi là xoài hừng non với vị ngòn ngọt lẫn chua dịu. Xoài được rửa sạch rồi dùng dao bén xắt sợi nhưng không quá mỏng. Tỏi lột vỏ rồi giã dập tỏa hương thơm nồng. Cho xoài vào thau nhựa rồi trộn với ít muối hầm được nung trong trã đất thành bột mịn. Tiếp đến, dùng kéo cắt cá thành miếng nhỏ vào thau, thêm tỏi giã dập rồi trộn đều. Rắc ít tiêu xay nhuyễn, dùng đũa đảo sơ qua rồi múc ra đĩa. Thêm vài lát ớt chín đỏ thái mỏng cùng rau ngò xanh lên trên trông thật bắt mắt.

Món sặt nướng trộn xoài thấm đẫm hương vị làng quê. Mùi phù sa đầm nước hòa cùng mùi lửa than trong cá nướng kích thích vị giác lạ kỳ. Hương nồng của tỏi và thơm dịu từ rau như mời gọi. Xoài hừng non ngòn ngọt lẫn chua dịu lan sang cá nướng và tiếp nhận mặn, chua, cay của mắm muối cùng chanh, tiêu, ớt. Các hương vị quyện vào nhau, ngon khó gì sánh bằng. Xoài giòn, cá nướng mềm dai, nhai sậm sựt vô cùng thích thú. Chỉ mới nướng cá và hái xoài là con trẻ đã chảy nước miếng, mắt sáng như sao hôm. Đến bữa, chúng thay nhau đưa chén xin bới cơm rồi gắp cá lẫn xoài ăn quên cả no. Và đâu chỉ con trẻ, món quê dân dã đã làm ngất ngây bao người. Đĩa cá nướng trộn xoài cùng bánh tráng nướng chín (ảnh) cũng đủ sức “lôi” ra bao sẻ chia chuyện trò.

Bữa nọ, bạn phương xa ghé nhà. Tôi nướng sặt rồi trộn xoài xanh để nhâm nhi ly rượu sau bao ngày xa cách. Bạn đùa vui: “Tưởng mày giới thiệu đặc sản quê hương chứ cá sặt trộn xoài ở đất phương Nam tao ăn đến mòn răng”. Nhưng khi gắp vào chén rồi chậm rãi thưởng thức thì gật gù tán thưởng, khen mãi không thôi.